top of page

Zaburzenia odżywiania: Przyczyny, objawy i rodzaje

Zaktualizowano: 20 cze


Zdrowie
Niezdrowe Nawyki Żywieniowe
 

Zaburzenia odżywiania to poważne problemy zdrowotne związane z niezdrowymi nawykami żywieniowymi oraz obsesyjnym dążeniem do kontrolowania masy ciała. Mogą one prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. W artykule poniżej omówiono, czym są zaburzenia odżywiania, jakie mają objawy, jakie czynniki wpływają na ich rozwój oraz jakie są ich najczęstsze typy.


Czym są zaburzenia odżywiania?


Zaburzenia odżywiania to poważne zaburzenia psychiczne, które wpływają na sposób, w jaki dana osoba myśli o jedzeniu, ciele i masie ciała. Te zaburzenia mogą prowadzić do niezdrowych nawyków żywieniowych i poważnych konsekwencji zdrowotnych. Zaburzenia odżywiania często wiążą się z intensywnym lękiem przed przybraniem na wadze oraz zniekształconym obrazem własnego ciała. Często występują w połączeniu z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja, lęk czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.


Zaburzenia odżywiania mogą dotyczyć ludzi w każdym wieku, płci i pochodzenia etnicznego, choć najczęściej diagnozowane są u młodych kobiet. Często pojawiają się w okresie adolescencji lub wczesnej dorosłości, choć mogą wystąpić w każdym wieku.


Objawy zaburzeń odżywiania

Objawy mogą różnić się w zależności od rodzaju zaburzenia, ale do najczęstszych objawów należą:


  • Drastyczne zmiany masy ciała: nagła utrata masy ciała lub jej przyrost.


  • Nadmierne skupienie na jedzeniu, kaloriach i diecie: ciągłe liczenie kalorii, obsesja na punkcie zdrowego jedzenia.


  • Unikanie jedzenia w towarzystwie innych ludzi: wstyd związany z nawykami żywieniowymi.


  • Nadmierna aktywność fizyczna: intensywne ćwiczenia mające na celu spalanie kalorii.


  • Zaburzenia cyklu menstruacyjnego u kobiet: brak menstruacji (amenorrhea) lub nieregularne cykle.


  • Problemy ze zdrowiem fizycznym: problemy trawienne, osłabienie organizmu, odwodnienie, niedobory żywieniowe, problemy z sercem, osteoporoza.


Zywienie
Zniekształcony Obraz Ciała

Kluczowe charakterystyki zaburzeń odżywiania


1. Niezdrowe nawyki żywieniowe: osoby z zaburzeniami odżywiania mogą spożywać bardzo małe ilości jedzenia, objadać się lub stosować ekstremalne metody kontrolowania wagi, takie jak wymioty, nadużywanie środków przeczyszczających czy nadmierna aktywność fizyczna.


2. Zniekształcony obraz ciała: większość osób cierpiących na zaburzenia odżywiania ma zniekształcony obraz swojego ciała, często postrzegając siebie jako nadmiernie otyłych, mimo że mogą być skrajnie wychudzeni.


3. Psychologiczne komponenty: zaburzenia odżywiania są głęboko zakorzenione w problemach emocjonalnych i psychicznych. Niskie poczucie własnej wartości, perfekcjonizm, trudności w radzeniu sobie z emocjami i traumatyczne doświadczenia z przeszłości mogą przyczyniać się do rozwoju tych zaburzeń.


4. Konsekwencje zdrowotne: nieleczone zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak uszkodzenie serca, problemy trawienne, osteoporoza, problemy z nerkami i inne poważne schorzenia. W skrajnych przypadkach mogą prowadzić do śmierci.


Czynniki wpływające na rozwój zaburzeń odżywiania


Rozwój zaburzeń odżywiania może być spowodowany przez kombinację różnych czynników, takich jak:


  • Czynniki genetyczne: predyspozycje genetyczne mogą zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania. Badania pokazują, że istnieje związek między zaburzeniami odżywiania a pewnymi genami odpowiedzialnymi za regulację apetytu, metabolizmu i emocji.


  • Środowisko społeczne i kulturowe: media promujące szczupłą sylwetkę wywierają nacisk na wygląd zewnętrzny. Społeczna presja dotycząca idealnego ciała może prowadzić do zaburzeń odżywiania, zwłaszcza wśród młodzieży.


  • Presja społeczna związana z wyglądem ciała: wpływ rówieśników, presja ze strony mediów społecznościowych i reklamy mogą wywierać znaczący wpływ.


  • Stres i emocje: problemy emocjonalne, takie jak depresja, lęk, niskie poczucie własnej wartości i traumy z dzieciństwa, mogą przyczyniać się do rozwoju zaburzeń odżywiania.


  • Traumatyczne doświadczenia: przemoc fizyczna, emocjonalna lub seksualna mogą być istotnymi czynnikami ryzyka.


Żywienie
Rodzaje Zaburzeń Odżywiania

Typy zaburzeń odżywiania


Anoreksja (Jadłowstręt psychiczny)


Anoreksja to zaburzenie charakteryzujące się ekstremalnym ograniczeniem spożycia jedzenia, co prowadzi do znacznej utraty masy ciała i poważnych problemów zdrowotnych. Osoby cierpiące na anoreksję mają zniekształcony obraz swojego ciała i intensywny lęk przed przytyciem. Badania sugerują, że diagnoza anoreksji może być postawiona, gdy spełnione są kryteria diagnostyczne przez co najmniej trzy miesiące. Anoreksję można podzielić na dwa główne rodzaje: anoreksję nervosa (pierwotną) i anoreksję wtórną. Anoreksja nervosa obejmuje typ restrykcyjny oraz typ bulimiczny/przeczyszczający, natomiast anoreksja wtórna jest spowodowana innymi schorzeniami fizycznymi lub psychicznymi, gdzie utrata apetytu i masy ciała jest objawem wtórnym do głównej choroby. Objawy mogą obejmować:


  • Znaczną utratę masy ciała


  • Obsesyjne liczenie kalorii i ważenie się


  • Unikanie jedzenia i głodzenie się


  • Nadmierna aktywność fizyczna


  • Problemy zdrowotne, takie jak osłabienie organizmu, brak miesiączki, problemy z sercem, osteoporoza


Bulimia


Bulimia to zaburzenie charakteryzujące się napadami objadania się, podczas których osoba spożywa duże ilości jedzenia w krótkim czasie, a następnie podejmuje działania kompensacyjne, takie jak wymioty, stosowanie środków przeczyszczających czy nadmierna aktywność fizyczna, aby pozbyć się nadmiaru kalorii. Objawy muszą występować średnio przynajmniej raz w tygodniu przez okres trzech miesięcy. Mogą obejmować:


  • Napady objadania się


  • Wymioty lub stosowanie środków przeczyszczających


  • Skrajne wahania wagi


  • Problemy z zębami i dziąsłami


  • Problemy trawienne i elektrolitowe


Bigoreksja (Dysmorfia mięśniowa)


Bigoreksja, znana również jako dysmorfia mięśniowa, to zaburzenie, w którym osoba obsesyjnie dąży do zwiększenia masy mięśniowej, często kosztem zdrowia. Osoby z bigoreksją spędzają dużo czasu na ćwiczeniach siłowych i stosują niezdrowe diety oraz suplementy, aby osiągnąć wymarzony wygląd. Objawy bigoreksji mogą obejmować:


  • Nadmierne ćwiczenia fizyczne


  • Obsesyjne kontrolowanie diety i stosowanie suplementów


  • Negatywny obraz własnego ciała


  • Problemy zdrowotne związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i niezdrowymi praktykami dietetycznymi


Ortoreksja


Ortoreksja to obsesyjne dążenie do spożywania wyłącznie zdrowej żywności. Uznaje się, że jest to patologiczna fiksacja. Osoby z ortoreksją mogą spędzać wiele godzin na planowaniu i przygotowywaniu posiłków,a także unikać jedzenia, które uważają za niezdrowe. Może to prowadzić do niedoborów żywieniowych i izolacji społecznej. Objawy ortoreksji mogą obejmować:


  • Obsesja na punkcie zdrowego jedzenia


  • Unikanie jedzenia uznawanego za niezdrowe


  • Wykluczanie z diety całych grup produktów


  • Niedobory żywieniowe


  • Izolacja społeczna


Zespół kompulsywnego objadania się (BED)


Zespół kompulsywnego objadania się charakteryzuje się regularnymi epizodami spożywania dużych ilości jedzenia w krótkim czasie, bez późniejszych działań kompensacyjnych, co prowadzi do nadwagi i otyłości. Osoby z tym zaburzeniem często odczuwają wstyd i poczucie winy z powodu swojego zachowania. Epizody objadania się muszą występować średnio przynajmniej raz w tygodniu przez okres trzech miesięcy. Objawy zespołu kompulsywnego objadania się mogą obejmować:


  • Napady objadania się


  • Jedzenie w ukryciu


  • Brak kontroli nad ilością spożywanego jedzenia


  • Nadwaga lub otyłość


  • Problemy zdrowotne związane z nadmiernym jedzeniem, takie jak cukrzyca, nadciśnienie, choroby serca


Anarchia żywieniowa


Anarchia żywieniowa to termin odnoszący się do braku struktury i kontroli w nawykach żywieniowych, co może prowadzić do rozwoju różnych zaburzeń odżywiania. Osoby, które doświadczają anarchii żywieniowej, mogą naprzemiennie stosować restrykcyjne diety i objadać się, co pogarsza ich zdrowie fizyczne i psychiczne. Anarchia żywieniowa często wiąże się z chaotycznym sposobem jedzenia charakteryzują się przede wszystkim częstym podjadaniem z całkowitym pominięciem posiłków. Menu takie składa się z przekąsek -np. chipsów, paluszków lub cukierków, a także gotowych dań i półproduktów. Nie ma określonego minimalnego czasu trwania objawów, ale objawy muszą być na tyle poważne, że powodują znaczące cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub innego.


Znaczenie wsparcia i leczenia


Zaburzenia odżywiania wymagają kompleksowego podejścia terapeutycznego. Skuteczne leczenie zazwyczaj obejmuje:


  • Terapia psychologiczna: w tym terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia rodzinna oraz terapia interpersonalna.


  • Wsparcie dietetyczne: praca z dietetykiem w celu opracowania zdrowego planu żywieniowego.


  • Opieka medyczna: monitorowanie stanu zdrowia pacjenta, leczenie niedoborów żywieniowych i innych powikłań zdrowotnych.


  • Wsparcie społeczne: grupy wsparcia oraz edukacja dla rodziny i bliskich.


Ważne jest, aby osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania i ich bliscy szukali pomocy jak najwcześniej. Wczesna interwencja może znacząco poprawić rokowania i prowadzić do lepszego powrotu do zdrowia.


Należy wziąć pod uwagę, że każdemu przypadkowi związanemu z odchyleniami w temacie odżywiania, powinno się dokładnie przyjrzeć. Nie każde odchylenie spełnia kryteria zaburzeń odżywiania. Częstym powodem problemów żywieniowych jest nieumiejętność i brak wiedzy w zarządzaniu dietą.


Wielokrotnie można spotkać się z typowym podejściem chwilowego, agresywnego deficytu kalorycznego, trwającego od kilku dni do kilku tygodni, w celu szybkiego zredukowania masy tłuszczowej. W rezultacie osoba przebywająca na tak restrykcyjnej diecie doprowadza do momentu, który kończy się masowym objadaniem. Jest to naturalna reakcja organizmu w celu uzupełnienia drastycznych spadków z powodu wygłodzenia. Wysoce prawdopodobne jest, że stosowanie tego typu ograniczeń będzie miało wpływ na generowanie momentów słabości powiązanych z silnym głodem, a także wyczerpanie psychiczne i fizyczne, które w rezultacie będą powodowały napadowe objadanie się. Objadanie się z kolei, będzie skutkowało powstawaniem poczucia winy i obniżeniem sprawczości, co może spowodować kolejne napady objadania w celu regulacji emocji i w tym poprawy nastroju.


Anoreksja
Uśmiech

Style przywiązania z opiekunem, a zaburzenia odżywiania:


Obecnie wiele mówi się o stylach przywiązania i ich wpływie na nasze życie. Styl przywiązania kształtowany we wczesnym dzieciństwie ma długotrwały wpływ na nasze relacje i decyzje w dorosłym życiu. Osoby o bezpiecznym stylu przywiązania zwykle mają zdrowsze i bardziej satysfakcjonujące związki. Natomiast osoby z lękowym przywiązaniem mogą mieć trudności z bliskością i zaufaniem w relacjach. Świadomość własnego stylu przywiązania może pomóc w budowaniu lepszych, bardziej satysfakcjonujących związków. Badania pokazują korelację pomiędzy zaburzeniami odżywiania, a stylami przywiązania.


Osoby z niepewnym lub unikającym stylem przywiązania mogą mieć trudności z nawiązywaniem bliskich relacji emocjonalnych, co utrudnia im otwarcie się na pomoc w leczeniu zaburzeń odżywiania, a także poddają się presji społecznej związaną z wyglądem i żywieniem, co może prowadzić do negatywnych wzorców żywieniowych i trudności w utrzymaniu zdrowych nawyków żywieniowych.


Zachęcamy do skorzystania z naszej pomocy, gdzie uzyskacie wsparcie i porady dotyczące prawidłowego żywienia. Jeśli posiadacie wątpliwości lub pytania odnośnie zaburzeń żywienia, zapraszamy do kontaktu, aby dowiedzieć się, jak najlepiej dostosować program do Waszych potrzeb.


1. Styl niepewny (lękowo-ambiwalentny) – dorosłość zaabsorbowany:

  • Jest to styl bardzo powszechny wśród osób z zaburzeniami odżywiania, szczególnie w przypadku bulimii (bulimia nervosa) czy otyłości.


2. Styl unikający (lękowo-unikający) – dorosłość oddalający:

  • Powszechnie występujący u osób z anoreksją (anorexia nervosa).


Zrozumienie związku między stylami przywiązania a zaburzeniami odżywiania może pomóc w lepszym zrozumieniu etiologii tych zaburzeń i w opracowaniu skuteczniejszych strategii terapeutycznych. Więcej informacji na ten temat znajdziecie tutaj:


Podsumowanie


Zaburzenia odżywiania to poważne problemy zdrowotne, które wiążą się z niezdrowymi nawykami żywieniowymi i obsesyjną kontrolą masy ciała, prowadząc do poważnych konsekwencji fizycznych i psychicznych. Obejmują one anoreksję, bulimię, kompulsywne objadanie się, ortoreksję i bigoreksję. Objawy mogą się różnić, ale często obejmują drastyczne zmiany wagi, obsesję na punkcie jedzenia i kalorii oraz problemy zdrowotne. Czynniki wpływające na rozwój zaburzeń to genetyka, presja społeczna i kulturowa, stres emocjonalny i traumy. Skuteczne leczenie wymaga kompleksowego podejścia, w tym terapii psychologicznej, wsparcia dietetycznego i opieki medycznej. Wczesna interwencja znacząco poprawia rokowania. Ważne jest także wsparcie społeczne, które może pomóc osobom z zaburzeniami odżywiania w powrocie do zdrowia. Nieleczone zaburzenia mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak uszkodzenie serca, problemy trawienne, osteoporoza i inne poważne schorzenia. Jeśli Ty lub ktoś, kogo znasz, zmaga się z objawami zaburzeń odżywiania, ważne jest, aby szukać pomocy u specjalisty. Terapia, wsparcie dietetyka oraz opieka medyczna mogą pomóc w powrocie do zdrowych nawyków żywieniowych i poprawie jakości życia.


Więcej informacji:

1. Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5 (Redakcja wydania polskiego Piotr Gałecki Maciej Pilecki Joanna Rymaszewska Agata Szulc Sławomir Sidorowicz Jacek Wciórka) American Psychiatric Association.

2. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11.

27 wyświetleń
bottom of page